|
Rehber :
|
|
|
|
Kullanıcı Adı:
Parola:
|
|
|
|
|
|
|
AYASOFYA
MÜZESİ
Günümüzde müze olarak kullanılmakta olan Trabzon Ayasofya
Kilisesi, 1. Manuel Komnenos zamanında (1238-1263) inşa edilmiştir.
Fatih Sultan Mehmet'in 1461 yılında Trabzon'u fethini
takiben yapı, camiye çevrilmiş ve vakıf eser olmuştur. Ayasofya, yüzyıllar boyunca
şehri ziyarete gelen seyyah ve araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Trabzon üzerine
anlattıkları ile ünlü Evliya Çelebi (1648), Pitton Tournefort (1701), Hamilton (1836),
Texier (1864), Trabzonlu Şakir Şevket (1878) ve Lynch (1893) yapıya önem veren kişiler
arasındadır.
1868 yılında harap durumda olan caminin Bursa'lı Rıza
Efendi'nin teşvikleriyle yeni baştan onarıldığı bilinmektedir. Bina I. Dünya Savaşı
yıllarında sırası ile depo, hastane daha sonraları yine cami olarak kullanılmıştır.
1958-1962 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburg Üniversitesi'nin
işbirliği ile restore edilerek 1964 yılından sonra müze olarak ziyarete açılmıştır.
Geç Bizans kiliselerinin güzel bir örneği olan yapı, kare-haç
planlıdır ve yüksek bir merkezi kubbeye sahiptir. Nartex denilen giriş holüne sahip
olan bina üç neflidir. Neflerden ortadaki beşköşeli, yanlardakiler ise yuvarlak
birer apsisle son bulmaktadır. Nartex' in üzerinde şapel vardır. Yapının kuzey, batı ve güneyinde üç revaklı giriş bulunmaktadır.
Kubbe ve kasnağı oniki köşelidir. Kubbe monoblok dört
mermer sütun, kemerler ve pandantiflerle taşınmaktadır. Yapı ana kubbenin etrafında
değişik tonozlarla örtülmüş, çatı farklı yükseklikler verilerek kiremitle kaplanmıştır.
Üstün bir işçiliğin görüldüğü taş plastiklerde Hıristiyan
sanatının yanı sıra Selçuklu Dönemi İslam sanatının da etkileri görülmektedir. Kuzey
ve batıdaki revak cephelerinde görülen geometrik geçmeli bezemeleri içeren madalyonlarla,
batı cephesinde görülen mukarnaslı nişler Selçuklu taş işlemelerindeki özellikleri
taşımaktadır.
Binanın en görkemli cephesi güneyidir. Burada Adem'le
Havva'nın yaratılışı kabartma olarak bir friz halinde anlatılmıştır.
1.Sahnede; Adem ile Havva' nen yaradılışı,
2.Sahnede; Adem ile Havva'nın cennette
yaşayışları,
3.Sahnede; Yasak elma,
4.Sahnede; Adem ile Havva'nın cennetten
kovuluşları,
5.Sahnede; ilk cinayetin tasviri (Kabil'in
Habil' i öldürmesi) tasvirleri yer almaktadır.
Yine bu cephede kemerin kilittaşı üzerinde Trabzon'da
257 yıl hüküm süren Komnenosların sembolü olan tekbaşlı kartal motifi bulunmaktadır.
Benzer bir kartal tasviri ana apsisin dışında doğu tarafta yer alır. Bu cephede,
kentaur - grifon gibi mitolojik varlıklar, güvercinler, merkezlerinde yıldız ve
hilal bulunan kare panolar, içleri bitkisel motifli madalyonlar yer almaktadır.
Yapının ana kubbesinin altına rastlayan kısmında opus-sectula
tarzında çok renkli mermerden yapılmış bir yer mozaiği bulunmaktadır.
Ayasofya'nın süslemelerinin önemli bölümünü meydana getiren
fresklerde İncil'den alınmış konular canlandırılmıştır:
Kubbede ana tasvir Hz. İsa'nın tanrısal yönünü aksettiren
Pantacrator İsa'dır. Bunun altında bir kitabe kuşağı, daha altta ise melekler frizi
bulunur. Ana kubbenin pencere aralarında İsa'nın on iki havari tasvir edilmiştir.
Pandantiflerde değişik kompozisyonlar yer almaktadır. İsa'nın doğumu, vaftizi, çarmıha
gerilişi, kıyamet günü gibi sahneler betimlenmiştir.
Ayasofya Müzesi'nin doğu yönündeki ana apsisin dış cephesinde
yer alan ve 1450-1850 yılları arasına tarihlenen değişik form ve büyüklükteki kayık
ve yelkenli kazımaların kimler tarafından ve ne amaçla yapılmış oldukları kesin
olarak bilinmemektedir.
Değişik kişilerin elinden çıktığı açıkça anlaşılan bu
kazımaların zaten denizci bir millet olan yöre halkının inanışları gereği; avlanırken
ve yolculuk esnasında tanrının kendilerini koruması ve bol kazanç vermesi amacıyla
çizmiş olabilecekleri düşünülmektedir.
Kule : Ayasofya Kilisesinin yanıbaşında yükselen kule, 1427 yılında yapılmıştır.
Şapel olarak kullanılan kulenin birinci katı yıkılmış, çatı tonozları düşmüş ve
üzerindeki resimler tahrip olmuştur. Bununla birlikte şapelin duvarları üzerindeki
tasvirler günümüze iyi bir şekilde ulaşmıştır. Kulenin güneyinden bir merdivenle
çıkılan apsis bölümü yer almaktadır. Kule, biri kuzeyde diğeri güneyde olmak üzere
iki pencereden ışık alır. Kemer pencereleri kuzey
ve güney duvarlarının merkezini doldurmaktadır. Apsis cephesi üzerindeki tasvirlerin
yapımına 1443 yılında başlanmış ve çok kısa bir sürede bitirilmiştir.
|